ปัจจุบันนี้ ไม่ว่าหันไปทางไหน ภาพที่เราเห็นจนชินตาคือเด็กๆ ตัวเล็กๆ ก้มลงดูการ์ตูนสีสันสดใสในโทรศัพท์มือถือ บ้างก็กดเกมเล่นกันอย่างสนุกสนาน แม้เราจะต้องยอมรับว่าในยุคสมัยที่เปลี่ยนไป สื่อเหล่านี้มีอิทธิพลต่อเด็กๆ มากขึ้นเรื่อยๆ แต่การเล่านิทานให้เด็กๆ ฟังเพื่อส่งเสริมการอ่าน ก็ยังเป็นเรื่องสำคัญที่คุณพ่อคุณแม่ไม่ควรละเลย

และเพื่อยืนยันความสำคัญของนิทาน Happy Mom.Life จึงขอพาคุณพ่อคุณแม่ไปพูดคุยกับ ป้ากุล หรือ รศ.กุลวรา ชูพงศ์ไพโรจน์ นักเขียน นักเล่านิทานชื่อดัง และวิทยากรผู้เชี่ยวชาญด้านการพัฒนาเด็กด้วยนิทานซึ่งให้เกียรติมาให้คำแนะนำกับเราค่ะ

ป้ากุล นักเล่านิทานชื่อดัง และวิทยากรผู้เชี่ยวชาญด้านการพัฒนาเด็กด้วยนิทาน

“คุณค่าหนึ่งของการเล่านิทาน 

คือการทำให้เด็กๆ ได้สัมผัสถึงความเป็นมนุษย์”

“ป้าคิดว่าการเล่านิทานให้เด็กๆ ฟังเป็นเรื่องที่สำคัญมาก ทั้งในเรื่องการสร้างความรัก ความผูกพัน สร้างคุณธรรมในใจเด็กๆ ทำให้เด็กๆ นิ่ง มีสมาธิ และจดจำเป็นความทรงจำที่ดีได้ เด็กในยุคใหม่หลายๆ คนที่อยู่กับเทคโนโลยีมากเกินไปอาจจะไม่ค่อยได้เห็นคุณค่าของความเป็นมนุษย์หรือความรักของพ่อแม่ แต่จะมองเป็นความน่ารำคาญไปเสียมากกว่า ซึ่งหากผู้ใหญ่คอยเล่านิทานให้เด็กๆ ฟัง เด็กและผู้ใหญ่ก็จะได้มีปฏิสัมพันธ์กัน ทำให้เกิดความเคารพ ศรัทธาในตัวผู้ใหญ่ในฐานะที่เป็นคนที่มีภูมิความรู้ สร้างความสนิทสนมไม่มีวันลืม

ป้าคิดว่าอันที่จริงแล้วเด็กๆ ต้องการความเป็นมนุษย์นะ ไม่ว่าจะเป็นจากปู่ ย่า ตา ยาย หรือคนเลี้ยงที่ดีๆ นอกจากนี้เด็กๆ ก็จะได้ในเรื่องของภาษา เพิ่มวงคำศัพท์ต่างๆ ด้วย อันนี้คือตัวอย่างประโยชน์ของการเล่านิทาน ที่ความจริงแล้วมีมากมายเต็มไปหมด ดังนั้นนิทานจึงยังเป็นสิ่งที่จำเป็นสำหรับทุกครอบครัว ป้าจึงอยากให้พ่อแม่หาเวลาเล่านิทานให้ลูกฟังมากๆ ค่ะ”

“หนังสือนิทาน เป็นตัวช่วยที่ดีของพ่อแม่”

            “สำหรับพ่อแม่ที่ไม่ค่อยมีคลังนิทานในความทรงจำมาก หนังสือนิทานก็จะเป็นตัวช่วยที่ดี พ่อแม่ที่ทำงานเหนื่อย คิดนิทานไม่ออก อาจเลือกหาหนังสือนิทานมาเปิดให้เด็กดูภาพ แล้วเล่าไปตามสำนวนภาษาของตัวเอง ในกรณีที่เด็กเล็กมาก อาจจะเล่าเรื่องตามภาพไปก่อน พอเขาโตขึ้นจึงใช้วิธีอ่าน และหลังจากนั้นอาจจะเปิดโอกาสให้เขาเล่าเรื่องจากภาพเอง นั่นแหละคือการฝึกเด็ก นอกจากนี้ เด็กมักจะชอบอ่านหนังสือซ้ำๆ ถ้าเล่มไหนประทับใจ ก็จะดูซ้ำๆ จนกระทั่งถึงช่วงวัยหนึ่งที่เขาจะเลิกไปเอง ซึ่งการอ่านซ้ำๆ นี่ดีต่อเด็กนะ เด็กจะมีความทรงจำที่ประทับใจ พ่อแม่ก็จะได้รู้จักลูก รู้ว่าสิ่งที่เด็กชอบเป็นแบบไหนด้วย”

“พ่อแม่คือของเล่นของลูก 

ที่จะสร้างความทรงจำในใจเด็กตลอดไป”

“บางทีพ่อแม่ก็ต้องเป็นของเล่นของลูก และใช้ความเป็นพ่อเป็นแม่นี่ล่ะในการเล่านิทาน พ่อแม่ไม่ต้องอายเลยค่ะ ดัดเสียงเป็นแม่มด เป็นตัวนั้นตัวนี้ ไม่ว่าอย่างไรเด็กก็มีความสุข และพวกเขาก็จะเกิดภาพจำ เป็นความประทับใจไปแสนนาน เด็กๆ จะชอบบรรยากาศแบบนี้นะ สังเกตดู เด็กบางคนอ่านออกแล้ว แต่ก็ยังชอบให้พ่อแม่อ่านให้ฟังอยู่ เพราะเขาชอบเป็นเด็กของพ่อแม่ ส่วนพ่อแม่ก็อาจจะมีอุบายเล็กน้อย เช่นบอกให้เด็กๆ เล่าให้ฟังบ้าง เพื่อสำรวจว่าเด็กๆ มีวงคำศัพท์ มีความรู้ ความคิดเป็นอย่างไร”

“ระวัง! อย่าเลือกนิทานสอนผู้ใหญ่มาให้เด็กๆ”

“การเลือกหนังสือสำหรับเด็ก ที่จริงก็ต้องยอมรับว่าอาจจะเลือกยากสักหน่อย เพราะมีเยอะมาก ป้าอยากแนะนำว่า เอาอย่างง่ายที่สุดก็ดูจากอายุของลูก ถ้าลูกเล็กๆ ก็เน้นภาพก่อน เลือกที่คำน้อยๆ ภาพโตๆ หน่อย แล้วก็ให้เริ่มจากสิ่งใกล้ตัวของเขาก่อน เช่น แมว หมา เป็ด ไก่ ของใช้ใกล้ตัวเขา แต่ป้าขอให้พยายามหลีกเลี่ยงเรื่องโหดร้าย ทารุณ มีการกระทำที่รุนแรง หรือมีการพลัดพรากจากสิ่งที่รักไปก่อนสำหรับเด็กเล็กๆ คือนิทานบางเรื่องเป็นนิทานเอาไว้สอนผู้ใหญ่ แต่เนื้อหาไม่เหมาะสำหรับเด็กเล็กๆ ก็ต้องระวังให้ดีๆ”

ป้ากุล ท่ามกลางเด็กๆ ที่กำลังสนุกสนานกับนิทาน

“เคร่งครัดมากเกินไป อาจทำให้เด็กเกลียดการอ่าน”

“อีกเรื่องที่สำคัญและอยากฝากไว้ก็คือ สำหรับเด็กเล็กๆ พ่อแม่อย่าไปเน้นเรื่องการอ่านให้คล่อง หรือสะกดคำให้ถูกต้อง เพราะเด็กอาจจะรำคาญและรู้สึกเกลียดการอ่านหนังสือได้ บางทีพ่อแม่มีความคาดหวังในตัวลูกสูง ต้องอ่านได้ สะกดได้ เขียนได้ แต่ความจริงแล้วทักษะภาษาต้องเริ่มจากการฟังก่อน แล้วให้เขาพูดตาม แล้วค่อยอ่านโดยอ่านจากภาพก็ได้ ตามมาด้วยการสะกด และเขียนทีหลังเมื่อกล้ามเนื้อมือกับตาของเขาสัมพันธ์กัน จึงอยากให้เน้นการเล่าให้เด็กๆ ฟังก่อนจะดีกว่าค่ะ”

“แม้เทคโนโลยีจะก้าวหน้า แต่ว่าหนังสือนิทานก็ยังสำคัญอยู่”

“การใช้สื่อเทคโนโลยีสำหรับเด็กเล็กอาจจะต้องระวังให้มาก คือสื่อพวกนี้เด็กชอบอยู่แล้ว เพราะมีแสง สี เสียง แต่สิ่งที่จะเกิดขึ้นหากเขาเสพสิ่งเหล่านี้มากจนเกินไปก็คือ เด็กจะไม่มีสมาธิ รอคอยไม่เป็น และอาจจะทำให้มีปัญหาด้านการสื่อสาร ปัจจุบันนี้มีเด็กหลายคนที่ดูการ์ตูนมากๆ และสื่อสารกันด้วยภาษาการ์ตูนที่เข้าใจกันเฉพาะกลุ่ม แต่จะสื่อสารด้วยภาษาปกติไม่ค่อยได้ บอกสิ่งที่เขาต้องการกับผู้ใหญ่ไม่ได้

ป้าคิดว่าอย่างไรก็ตาม หนังสือก็ยังสำคัญสำหรับเด็กๆ อยู่ เพราะการให้เด็กๆ เปิดหนังสือดูภาพนิ่งที่สวยงาม เด็กๆ จะเกิดสมาธิ หรือบางทีนักเขียนก็ซ่อนตัวละครเล็กๆ เอาไว้ ให้เด็กๆ ได้ฝึกสังเกต ป้าคิดว่าผู้ใหญ่น่าจะให้เด็กได้เห็นหนังสือภาพที่ดีๆ เยอะๆ ซื้อหนังสือมาเล่าให้เขาฟัง และทิ้งไว้ให้เขาเล่น ให้เขาเปิด หนังสือจะขาดก็ช่างมัน ของมันขาดได้ เก่าได้ แต่การที่สมองลูกของเราแข็งแรงต่างหากที่สำคัญมากสำหรับการเป็นมนุษย์ พอเขาโตแล้วค่อยปล่อยเขา ไม่ต้องกลัวว่าลูกจะไม่ทันโลก ป้าเชื่อว่าพอเขาโตขึ้นเป็นวัยรุ่น ถ้าฐานเขามั่นคง เขาจะใช้เทคโนโลยีเหล่านี้ได้ และใช้อย่างมีสติ”

“การส่งเสริมการอ่านอาจต้องอดทน แต่ผลจะคุ้มค่า”

“สำหรับเด็กเล็กๆ ที่เห็นเขาทำท่าสนใจหนังสือนิทานแป๊ปเดียว อย่าคิดว่าเขาไม่สนใจ แต่นั่นเป็นเพราะสมาธิเขายังไม่มากนัก แต่ถ้าพ่อแม่หยิบยื่นหนังสือนิทานให้เขาบ่อยๆ เขาจะค่อยๆ เกิดสมาธิขึ้นเอง วันละหนึ่งนาที สองนาที อย่างน้อยเสียงของพ่อแม่ ความรัก ความอบอุ่นที่พ่อแม่มีให้เขา ก็จะช่วยสร้างความรู้สึกผูกพันกับเด็กๆ ได้ ป้าอยากให้พ่อแม่อดทนอีกนิด พอเขาโตขึ้น สิ่งที่เราอ่านที่เราเล่า จะพรั่งพรูออกมาอย่างน่ามหัศจรรย์ แล้ววันหนึ่งเขาจะเป็นฝ่ายถือหนังสือเข้ามาหาเราเองค่ะ”

ท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงของโลกในทุกวันนี้ เราต้องยอมรับว่าเราคงไม่สามารถไปหยุดยั้งสิ่งต่างๆ ที่เกิดขึ้นมาอย่างรวดเร็วได้ แต่ที่เราทำได้ก็คือ การพยายามรักษาไว้ซึ่งสิ่งที่ดีงามและเป็นประโยชน์ ควบคู่ไปกับการปรับตัวให้เท่าทันกับสิ่งใหม่ๆ ที่ผ่านเข้ามา Happy Mom.Life จึงอยากให้พ่อแม่ยุคใหม่ยังเห็นคุณค่าของการส่งเสริมการอ่านและหนังสือนิทาน ที่มีคุณค่าต่อเด็กๆ เสมอทั้งด้านพัฒนาการทางร่างกายและจิตใจ ไม่ว่ายุคสมัยจะเปลี่ยนแปลงไปอีกนานเท่าไรก็ตามค่ะ